سوگواری پشت ویترین کرونا
یادداشت اختصاصی معصومه کمال الدینی – دکتری جامعه شناسی و مددکار اجتماعی
مرگ مفهومی پیچیده و در عین حال استرس زا ترین واقعه زندگی هر انسان است؛ اما رنج ناشی از آن برای هر فرد یا خانواده متفاوت است، درد مرگهای ناگهانی به دلیل حوادث طبیعی، سانحه هوایی، تصادف و بیماری های همه گیر مانند کرونا، علاوه بر درد از دست دادن عزیز، تنهایی اجتماعی و رنج سوالات بی جواب ذهنی بازمانده را نیز در پی دارد، بنابراین واضح است که مقابله با برخی از مرگ ها سخت تر از سایر مرگها است؛ بعضی از جامعه شناسان و اندیشمندان مرگ را پایان رابطه فیزیکی و اجتماعی یک انسان در جامعه و خانواده می دانند که در روابط اجتماعی، شخصی، اقتصادی و عاطفی شکاف ایجاد می کند که بر خانواده و جامعه تاثیر می گذارد.
بطور معمول، در هنگام سوگ مطابق فرهنگ هر منطقه و آداب و رسوم محلی یک روز یا هفته ها اطرافیان و خویشاوندان با هدف تسکین درد خانواده داغدار و احترام به یاد متوفی و ابراز همدردی دور یکدیگر جمع شده و بازماندگان را در آغوش گرفته و به آنها تسلیت می گویند، اما در بحرانهایی مانند بیماری همه گیر کرونا به دلیل فاصله های اجتماعی با هدف محدود کردن شیوع ویروس و هشدارهای فاصله گیری فیزیکی و دوری از انجام مراسم های عزدارای، خانواده های داغداری در گوشه و کنار کشور، با غم و رنج و تنهایی ناخواسته تنهامی مانند؛ حتی در مواردی تنها یک فرد از یک خانواده باقی مانده و مجبور است به تنهایی عزاداری نماید و در نتیجه معنای این بیت شعر گرچه از هر ماتمی خیزد غمی فرق دارد ماتمی تا ماتمی را بیشتر از پیش درک خواهیم کرد.
این تنهایی اجتماعی، با خود افزایش احساس خشم، پرخاشگری اجتماعی و بصورت فردی احتمال افسردگی یا تفکرات مرگ و خودکشی را در پی دارد؛ رنج مرگ عزیز، می تواند برای مدتهای طولانی یک منبع اضطراب ذهنی برای اعضای خانواده باقی بگذارد، بطوریکه او نمی تواند از فکر کردن درباره رنج عزیز از دست رفته و نابرابری های درمانی و اجتماعی و فردی دست بکشد.
یکی از پیامدهای روانی و اجتماعی مرگهای ناشی از بیماری همه گیری مانند کرونا که بیشتر اعضای خانواده درگیر شده اما در این میان فرد جوان تر یا والدین خانواده می میرند، احساس گناه است، عذاب وجدان از اینکه چرا آنها زنده هستند، احساسی که می تواند همه اعضای سالم و بیمار خانواده را درگیر کرده و لذت ادامه زندگی را تا مدتها از آنها دریغ کند.
بنابراین اگر از خویشاوندان یا دوستان فرد یا خانواده سوگوار هستید، باید جایگزین هایی برای همدردی و تنها نگذاشتن خانواده داغدار انجام دهید از جمله:
– ارسال گل (با رعایت موارد بهداشتی) به آدرس منزل یا محل کار خانواده داغدار و بیان همدردی و ناراحتی خود در یک نامه یا کارت تسلیت
– ارسال پیام های مجازی و به اشتراک گذاشتن عکسهای فرد از دست رفته در پیجهای فضای اینترنتی خود برای بیان همدردی با خانواده داغدار و بیان خاطرات خوب مشترک با فرد متوفی، اما انتظار نداشته باشید که بلافاصله خانواده داغدار برای پیامهای شما پاسخ ارایه دهند یادتان باشد آنها عزادار هستند.
– تلفن بزنید (تماس ویدیویی نگیرید) اما انتظار این را داشته باشید که ممکن است آنها نخواهند جواب تلفن شما را بدهند در این صورت یک پیام تسلیت بگذارید و بنویسید که دوباره با آنها تماس خواهید گرفت و درک می کنید که الان او نخواهد پاسخ بدهد.
– کمک عملی ارائه دهید مانند خرید مواد غذایی ، یا لباس مناسب عزاداری ، تهیه شیرینی های مخصوص مانند حلوا یا خرما (با رعایت موارد بهداشتی)، رسیدگی به امور عقب مانده خانواده اگر برای شما امکان پذیر باشد، حواستان باشد شما پیشنهاد دهید و منتظر این نباشید اگر کمک بخواهند خودشان می گویند آنها وضعیت روحی مناسبی برای برقراری ارتباطهایی اینگونه ، نخواهند داشت بگذارید فرد یا خانواده داغدار احساس کند تنها نیستند.
اگر مددکار اجتماعی یا روانشناس هستید باید آموزش مداخلات مربوط به سوگ را دیده باشید و فکر نکنید مرگهای ناشی از بحرانهایی مانند کرونا مانند همه مرگها است، حتی اگر خودتان نیز تجربه مرگ عزیز داشته باشید باید بدانید هر تجربه با دیگری متفاوت است پس به حرفها و تجربیات خانواده داغدار کاملا گوش دهید، فکرنکنید شما همه چیز را می دانید بنابراین در مورد احساسات و مشکلات آنها بپرسید، با دقت گوش کنید و دوباره و دوباره سؤال کنید، آنها هرچه بیشتر داستان خود را بیان کنند، در روند کاهش اضطراب شان کمک می کند در صورتیکه فرد داغدار، نوجوان یا کودک باشد پیدا کردن حمایت همسالان نیز می تواند واقعاً مفید باشد.
اگر مسئول یا سیاستمدار اجتماعی یا درمانی هستید باید با شناسایی خانواده های داغدار مداخلات اجتماعی و روانی را با اولویت دهی به گروههای آسیب پذیر از جمله زنان و کودکان تنها مانده، سالمندان، طبقات اقتصادی پایین و توانخواهان جسمی و ذهنی، آغاز کنید و آن را ادامه دهید، مسئولان درمانی می توانند با استفاده از ظرفیت مددکاران اجتماعی و روانشناسان سیستم بهداشت و درمان، مداخلات سوگ را برای خانواده بیماران از دست رفته انجام دهند و دولت می تواند با ارائه رایگان خدمات روانشناسی به خانواده های داغدار به مقابله با سوگ کمک کند از سویی رسانه های رسمی صدا و سیما و روزنامه های معتبر، با برنامه سازی و انتشار متن های امید بخش با هدف کاهش انگهای اجتماعی ناشی از مرگهای کرونا و چگونگی مقابله با سوگ، تنهایی اجتماعی خانواده های داغدار را کاهش دهند.
